Hejt w polskich szkołach – cichy wróg młodzieży

Szkoła to miejsce, które powinno rozwijać, wspierać i chronić. To tam dzieci i młodzież uczą się nie tylko matematyki czy języka polskiego, ale także budowania relacji i funkcjonowania w społeczeństwie. Niestety, coraz częściej szkoła staje się również areną hejtu – agresji słownej, ośmieszania, wykluczania. Zjawisko to przybiera na sile, szczególnie w dobie mediów społecznościowych i internetu, gdzie granice odpowiedzialności i prywatności często się zacierają.

Czym jest hejt i dlaczego się pojawia?

Hejt to wroga postawa wyrażona słowem lub działaniem, ukierunkowana na konkretną osobę lub grupę, często o charakterze nienawistnym, poniżającym, upokarzającym. W szkole może dotyczyć:

• wyglądu zewnętrznego (np. tusza, trądzik, sposób ubierania się),
• pochodzenia etnicznego lub narodowego,
• orientacji seksualnej (realnej lub przypisywanej),
• niepełnosprawności, zaburzeń rozwojowych (np. spektrum autyzmu),
• statusu materialnego,
• zainteresowań, przekonań, religii.

Dlaczego młodzi hejtują?

Hejt jest często sposobem na:

• rozładowanie własnych frustracji,
• zdobycie akceptacji grupy (presja rówieśnicza),
• odreagowanie problemów rodzinnych,
• zyskanie poczucia władzy lub kontroli.

Brak empatii, niska świadomość konsekwencji oraz anonimowość w sieci sprzyjają nasilaniu hejterskich zachowań. Młodzież często nie zdaje sobie sprawy, że „niewinny żart” może stać się przyczyną dramatu drugiej osoby.

Dane i statystyki

Z badań Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę i NASK wynika, że:

• ponad 60% uczniów w wieku 12–17 lat doświadczyło przemocy rówieśniczej,
• 38% młodzieży spotkało się z przemocą słowną w sieci,
• ponad 20% uczniów czuje się regularnie wykluczonych lub poniżanych w grupie klasowej.

Te dane pokazują, że hejt jest zjawiskiem masowym, a nie jednostkowym incydentem.

Przykłady z życia szkolnego

Marta (14 lat)

W klasie była wyzywana od „grubych świnek”. Koledzy robili jej zdjęcia podczas lekcji WF i wrzucali do grupy klasowej z przerobionymi, szyderczymi opisami. Przestała chodzić na zajęcia, zamknęła się w sobie. Diagnoza: depresja, zaburzenia odżywiania, próby samookaleczenia.

Kamil (16 lat)

Pochodzi z Ukrainy. Pomimo świetnych wyników w nauce i znajomości języka polskiego był wyśmiewany za akcent, nazywany „rusem”, „uchodźcą”. Nikt nie chciał siedzieć z nim w ławce. Po roku przeniósł się do innej szkoły.

Natalia (12 lat)

Rysowała mangę, interesowała się japońską kulturą. Rówieśnicy naśmiewali się z jej rysunków, nazywając ją „dziwolągiem” i „nerdem”. Jej zeszyty krążyły po klasowej grupie Messenger z obraźliwymi komentarzami.

Konsekwencje hejtu

Hejt to nie tylko chwilowe upokorzenie. Jego skutki są głębokie i długofalowe:

Psychiczne:

• lęki, zaburzenia depresyjne,
• niska samoocena,
• samookaleczenia, myśli i próby samobójcze.

Społeczne:

• wycofanie z relacji,
• izolacja społeczna,
• trudności w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych.

Edukacyjne:

• spadek koncentracji i motywacji,
• opuszczanie zajęć, wagary,
• rezygnacja z aktywności szkolnych (np. konkursy, koła zainteresowań).

Jak sobie radzić z hejtem?

1. Nie zostawaj sam(a)

Pierwszym i najważniejszym krokiem jest rozmowa – z rodzicem, nauczycielem, pedagogiem. Wsparcie dorosłych może przerwać spiralę przemocy. Ofiary często boją się mówić, dlatego tak ważne jest budowanie zaufania i empatycznej atmosfery.

2. Zbieraj dowody (w przypadku hejtu internetowego)

Zrzuty ekranu, zapis rozmów, wiadomości – to dowody, które można przedstawić szkole, a w poważnych przypadkach także organom ścigania. Hejt w sieci może podlegać odpowiedzialności karnej.

3. Zgłaszaj nauczycielowi lub wychowawcy

Szkoła ma obowiązek reagować na każdą formę przemocy, nawet jeśli wydaje się ona „niewinna”. Brak reakcji to przyzwolenie.

4. Rozwijaj odporność psychiczną

Asertywność, praca nad samooceną, kontakt z psychologiem – to narzędzia, które wzmacniają ucznia i uczennicę w konfrontacji z przemocą słowną.

5. Nie bądź obojętnym świadkiem

Milczenie równa się zgodzie. Warto zareagować – wesprzeć osobę hejtowaną, zgłosić sprawę dorosłym, nie udostępniać i nie komentować obraźliwych treści.

Rola dorosłych – co mogą zrobić rodzice i nauczyciele?

Rodzice:

• interesuj się życiem dziecka – pytaj, jak czuje się w szkole, z kim się koleguje,
• bądź uważny na sygnały ostrzegawcze: nagłe zmiany nastroju, niechęć do szkoły, problemy ze snem, ukrywanie się z telefonem,
• wspieraj emocjonalnie – zamiast krytykować, pytaj i słuchaj.

Nauczyciele:

• reaguj od razu – brak reakcji to przyzwolenie,
• buduj kulturę empatii w klasie – poprzez rozmowy, warsztaty, zajęcia wychowawcze,
• bądź wzorem – sposób, w jaki sam/a mówisz o innych, jest wzorem dla uczniów.

Dobre praktyki i programy

W Polsce coraz więcej szkół wdraża programy przeciwdziałania przemocy, np.:

• „Szkoła bez przemocy” – program ogólnopolski promujący działania integrujące społeczność uczniowską.
• „Cybernauci” – program edukacji medialnej i bezpieczeństwa w sieci.
• „Profilaktyka z klasą” – inicjatywa stworzona przez Fundację Orange i FDDS.
• „Równa szkoła” – działania na rzecz równości i przeciwdziałania wykluczeniu.

Podsumowanie

Hejt w szkole to zjawisko poważne, które wymaga natychmiastowej i wielostronnej reakcji. To nie tylko problem ofiary i sprawcy – to sygnał, że cała społeczność szkolna potrzebuje uwrażliwienia, edukacji i wsparcia. Tylko działając razem – uczniowie, rodzice, nauczyciele – możemy stworzyć bezpieczne i przyjazne środowisko, w którym każde dziecko będzie miało prawo być sobą.

📌 Gdzie szukać pomocy?

• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111 (czynny 24/7, bezpłatnie)
• Poradnia psychologiczno-pedagogiczna – dostępna w każdym powiecie
• Pedagog lub psycholog szkolny
• Strona: www.116111.pl – czat, artykuły, wsparcie online