Przyczyny pogarszającego się stanu psychicznego dzieci i młodzieży

Zdrowie psychiczne dzieci nie pogarsza się w próżni. Eksperci wskazują wiele wzajemnie nakładających się czynników:

1. 🧨 Presja szkolna i lęk przed porażką

• System edukacji w Polsce stawia nacisk na wyniki, a nie rozwój emocjonalny. Egzaminy, brak wsparcia i rywalizacja wywołują chroniczny stres.
• Według badań Fundacji UNAWEZA aż 65% nastolatków odczuwa lęk przed szkołą. Wiele z nich deklaruje, że codziennie żyją w napięciu.

2. 📱 Media społecznościowe i cyberprzemoc

• Młodzież żyje „na pokaz” – porównując się do nierealnych wzorców. Brak lajków czy niepochlebne komentarze mogą prowadzić do utraty poczucia własnej wartości.
• Z badań Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę wynika, że co trzecie dziecko doświadczyło przemocy w internecie – najczęściej w formie hejtu, wykluczenia lub szantażu emocjonalnego.

3. 🏚️ Problemy rodzinne i zaniedbanie emocjonalne

• Przemoc domowa, alkoholizm, rozwody oraz brak uważności ze strony rodziców to jedne z najczęstszych przyczyn depresji dziecięcej.
• Dzieci często funkcjonują w rodzinach pozornie „normalnych”, gdzie brakuje empatii, komunikacji, czułości i zrozumienia.

4. 😔 Samotność i brak relacji rówieśniczych

• Pandemia COVID-19 spowodowała, że wiele dzieci nie odzyskało zdolności do budowania bliskich relacji. Według raportu „Młode Głowy”, aż 58,4% uczniów czuje się bezużytecznych, a 42% przyznaje, że nie ma z kim porozmawiać o trudnych emocjach.

5. 🧬 Nieleczone zaburzenia psychiczne i traumy

• ADHD, spektrum autyzmu, depresja, zaburzenia odżywiania i stany lękowe są często niezdiagnozowane lub nieleczone.
• Wiele dzieci żyje z PTSD po doświadczeniu przemocy fizycznej, seksualnej lub emocjonalnej – często ukrywanej przed światem.

🧠 System pomocy psychologicznej: niedofinansowany i przeciążony

• W 2025 roku nadal brakuje około 2 300 psychologów szkolnych. Aż 308 gmin w Polsce nie ma żadnego psychologa zatrudnionego w szkołach.
• Czas oczekiwania na wizytę u psychiatry dziecięcego w niektórych województwach sięga 6–12 miesięcy.
• Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w teorii mają pomagać, ale wiele z nich funkcjonuje bez odpowiedniego personelu i zaplecza.

🔍 Głos młodzieży: co mówią sami zainteresowani?

Badanie „Młode Głowy” (2023/24) przeprowadzone przez Fundację UNAWEZA (ponad 180 tys. uczniów):

• 44% uczniów nie czuje się kochanych.
• 39% nie czuje się wystarczająco dobrymi.
• 25% miało myśli samobójcze.

🚑 Co można i trzeba zrobić – natychmiastowe rekomendacje

1. Zwiększenie finansowania psychiatrii dziecięcej – więcej psychiatrów, psychoterapeutów i psychologów dostępnych bez skierowania.
2. Obowiązkowi psycholodzy w każdej szkole – nie tylko „na etacie”, ale aktywnie działający i wspierający dzieci na co dzień.
3. Edukacja emocjonalna – wprowadzenie lekcji o zdrowiu psychicznym, radzeniu sobie z emocjami, stresem i hejtem.
4. Wsparcie dla rodziców – darmowe poradnictwo rodzinne, kampanie edukacyjne o wczesnym rozpoznawaniu sygnałów ostrzegawczych.
5. Walka z przemocą w sieci – edukacja i odpowiedzialność platform społecznościowych za hejt oraz cyberprzemoc.

📞 Gdzie szukać pomocy – aktualne numery i organizacje

• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111 (czynny 24/7, anonimowy i bezpłatny)
• Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym: 800 70 2222
• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę – www.fdds.pl
• Młode Głowy – UNAWEZA – www.mlodeglowy.pl

🧭 Zakończenie: Nie zostawiajmy dzieci samych

Każda próba samobójcza to sygnał alarmowy, krzyk o pomoc, którego nie wolno ignorować. Dzieci nie zawsze powiedzą wprost: „jest mi źle” – ale ich zachowanie, emocje i postawa mogą wskazywać, że coś jest nie tak. Jeśli jako społeczeństwo nie podejmiemy zdecydowanych działań, coraz więcej młodych ludzi będzie cierpieć – często w ciszy i samotności.

Nie wystarczy mówić, że „trzeba coś zmienić”. Trzeba zacząć działać – dziś.